„Projekt pszczoła”
W maju dzieci z Przedszkola Samorządowego „Słoneczko” w Szreniawie realizowały metodą projektu – projekt „Pszczoła”. Jego celem było zapoznanie dzieci z życiem pszczół, z ich zwyczajami, strukturą, budową i hierarchią panującą w ulu. Przedszkolaki dowiedziały się, jak ważną rolę pełnią te owady w przyrodzie oraz w życiu człowieka. „Chochliki” i „Włóczykije” stworzyły z kartonów i rolek po papierze własne ule oraz kwiecistą łąkę. W czasie zajęć dzieci doskonaliły umiejętności matematyczne oraz językowe. Rozwiązywały pszczele zagadki oraz prowadziły własne obserwacje z wykorzystaniem lup w przedszkolnym ogrodzie.
Sylwia Matuszewska-Trojan



„Objawy ryzyka dysleksji u dzieci.”
Istnieje szereg objawów, sygnałów, które zapowiadają, iż dziecko może znaleźć się w grupie dzieci zagrożonych dysleksją. Identyfikację taką mogą przeprowadzić logopedzi, nauczyciele oraz rodzice. Ważnym etapem jest etap przedszkolny, gdzie dziecko podane jest całorocznej obserwacji przeprowadzanej przez nauczyciela, jednak już w okresie niemowlęcym mogą wystąpić pewne symptomy dostrzegalne dla rodziców.
Według dostępnej literatury dzieckiem ryzyka dysleksji jest każde dziecko pochodzące z nieprawidłowo przebiegającej ciąży oraz skomplikowanego porodu, urodzone przedwcześnie, z martwicy, z niską masą urodzeniową, w złym stanie fizycznym. Występowanie trudności takich, jak dysleksja rozwojowa, opóźnienie rozwoju mowy, oburęczność i leworęczność w rodzinie zwiększa również wystąpienie wyżej wymienionych trudności u dziecka.
M.Bogdanowicz (1994,s.32-38) opracowała symptomy „ryzyka dysleksji”, które zostały przedstawione poniżej.
- Wiek niemowlęcy (0-pierwszy rok życia)
- Motoryka duża – opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy.
- Dzieci nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w postaci siedzącej i stojącej;
- Przejawiają minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniżony tonus mięśniowy, utrzymujące się pierwotne odruchy wrodzone, które powinny zniknąć do końca pierwszego roku życia.
- Motoryka duża – opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy.
- Wiek poniemowlęcy (2-3lata)
- Motoryka duża – opóźniony rozwój ruchowy – dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu, później zaczynają chodzić, biegać.
- Motoryka mała – opóźniony rozwój motoryki rąk – dzieci mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze, mało sprawne w zabawach manipulacyjnych.
- Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa – opóźnienie rozwoju grafomotorycznego – dzieci nie próbują same rysować, nie naśladują rysowania linii, w wieku 2 lat i 6 miesięcy nie potrafią narysować kierunku poziomego i pionowego, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła.
- Funkcje językowe – opóźnienie rozwoju mowy – późno wypowiadane pierwsze słowa, 2 lata – zdania proste, 3-lata zdania złożone.
- Wiek przedszkolny 3-5 lata
- Motoryka duża – niska sprawność ruchowa, dziecko słabo biega, ma kłopot z utrzymaniem równowagi, niezaradne.
- Motoryka mała – słaba sprawność rąk, trudności samoobsługowe, trudności w zabawach manipulacyjnych.
- Koordynacja wzrokowo-ruchowa – dziecko z trudnością buduje z klocków, wykazuje niechęć do rysowania, nieprawidłowy chwyt i nacisk narzędzia pisarskiego, brak umiejętności rysowania koła – 3 lata, kwadratu i krzyża – 4 lata, trójkąta i kwadratu – 5 lat.
- Funkcje wzrokowe – nieporadność w rysowaniu – prymitywna forma, trudności w składaniu obrazków, puzzli, mozaiki.
- Funkcje językowe – opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja głosek, trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem nazw, piosenek, wierszyków, w rozpoznaniu rymów, wypowiadaniem niezbyt złożonych wyrazów, budowaniem dłuższych wypowiedzi.
- Lateralizacja – brak preferencji jednej ręki.
- Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – pod koniec okresu nie umiejętności wskazania strony prawej i lewej.
- Klasa 0 (6-7lat)
Objawy jak wyżej oraz:
- Motoryka duża – obniżona sprawność ruchowa, dziecko słabo biega, ma trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych – chodzenie po linie, stanie na jednej nodze, trudności z uczeniem się jazdy łyżwach, nartach, hulajnodze.
- Motoryka mała – trudności w czynnościach samoobsługowych związane z ruchami precyzyjnymi, trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych podczas rysowania i pisania.
- Koordynacja wzrokowo-ruchowa – trudności z rzucaniem i chwytaniem piłki, nieprawidłowy chwyt, trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem figur geometrycznych.
- Funkcje językowe – wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów, błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne, trudności z używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne np. nad – pod; trudności z różnicowaniem podobnych głosek np. z-s, b-p, k-g w porównywalnych słowach; mylenie nazw zbliżonych fonetycznie, trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów; trudności z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, poleceń, nazw; trudności z opanowaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje np. dni tygodnia, pory roku.
- Funkcje wzrokowe – trudności z wyróżnieniem elementów z całości, z rozróżnieniem kształtów podobnych np. figur, liter.
- Lateralizacja – dziecko oburęczne.
- Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – trudności z określeniem części ciała, gdy zostają określone terminami prawy-lewy oraz kłopot z określeniem kierunku.
- Orientacja w czasie – trudność z określeniem pory dnia, pory roku.
- Czytanie – nasilone trudności z czytaniem – dziecko czyta wolno, przekręca wyrazy, głównie głoskuje, nie rozumie przeczytanego zdania.
- Pierwsze próby pisania – często pisze litery i cyfry zwierciadlanie, odwzorowuje wyrazy zapisując je od strony prawej do lewej.
Sylwia Matuszewska-Trojan
Bibliografia:
M. Bogdanowicz (2004) „Ryzyko dysleksji problem i diagnozowanie”
„Problemy dysleksji, czyli specyficznych trudności w czytaniu.”
Umiejętność czytania i pisania jest jednym z podstawowych narzędzi umożliwiających człowiekowi poznawanie otaczającego go świata. Pozwala na zdobywanie informacji, wiedzy, nabywanie nowych umiejętności, poszerzanie zainteresowań. Wszelkie działania podejmowane przez nauczycieli wobec dzieci już w wieku przedszkolnym mają na celu przygotować je do opanowania w późniejszym okresie umiejętności czytania oraz pisania. Do takich działań dydaktyczno-wychowawczych należą między innymi zabawy oparte na poszukiwaniu podobnych kształtów, różnic, podobieństw. Skoncentrowane są również na rozwijaniu zdolności naśladowania ruchów, wykonywaniu ruchów sekwencyjnych i precyzyjnych, koordynacji wzrokowo-ruchowej, percepcji wzrokowej oraz sprawności manualnej.
Ludzie od zawsze szukają odpowiedzi, co tak naprawdę utrudnia człowiekowi nabycie tej umiejętności czytania i pisania. Zjawisko to zostało zaobserwowane odkąd się pojawiła diada: nauczyciel-uczeń.
Czynniki odpowiedzialne za powstanie tych trudności mogą być zarówno wewnętrzne wynikające między innymi z funkcjonowaniem mózgu, jak i zewnętrzne, gdzie główną rolę odgrywa środowisko.
Dysleksja rozwojowa dotyczy trudności w czytaniu i pisaniu, mimo iż dziecko nie posiada innych zaburzeń, a jego poziom inteligencji jest na odpowiednim poziomie i nie wynika z nieprawidłowego wychowania, braku motywacji, czy złych warunków edukacyjnych. Osoby, które dotyka dysleksja rozwojowa mogą mieć również zaburzenia koncentracji, zaburzenia w mówieniu i zapamiętywaniu, zaburzenia czytania.
Dysleksja jest jedną z najbardziej uznanych przyczyn zaburzenia czytania, jednak nie wszystkie zaburzenia czytania są związane z dysleksją.
Odmiany dysleksji:
- dysleksja – terminem stosowanym także w węższym znaczeniu, do specyficznych trudności w czytaniu;
- dysortografia – specyficzne trudności w pisaniu, przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w tym ortograficznych, mimo znajomości zasad poprawnej pisowni;
- dysgrafia – zniekształcenia strony graficznej pisma – brzydkie, niekaligraficzne pismo;
- dyskalkulia – specyficzne trudności w rozwiązywaniu najprostszych nawet zadań matematycznych, np. trudności w dodawaniu czy mnożeniu;
Osoby, u których stwierdzono trudności w czytaniu i pisaniu zmagają się z różnymi jej typami np. dysleksja z dysortografią, dysleksja z dyskalkulią. Częstym połączeniem jest występowanie dysleksji z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi i zostało ono najlepiej udokumentowane w literaturze naukowej.
W nabywaniu umiejętności czytania i pisania bardzo ważnym etapem jest etap przedszkolny. Przez cały okres odbytu dziecka w przedszkolu dziecko jest monitorowane. Nauczyciel poddaje je wnikliwej obserwacji i analizuje poszczególne etapy rozwoju. Istotne jest, aby na rok przed rozpoczęciem nauki w szkole dziecko zostało objęte taką obserwacją. Taką diagnozę rozwoju dziecka przeprowadza wychowawca przedszkolny. Ma ona na celu określenie poziomu rozwoju poszczególnych funkcji, w tym także umiejętności mających wpływ na nabycie umiejętności czytania i pisania. W tym okresie, po rozpoznaniu braków determinujących rozwój umiejętności czytania i pisania można podjąć działania usprawniające, wyrównujące braki, a tym samym zapobiec ewentualnym trudnościom mogących wystąpić w późniejszym okresie.
Bardzo często rodzice dzieci w wieku przedszkolnym bagatelizują problem, nie zauważają nawet tych jednoznacznych objawów do niepokoju. Często interpretują to jako przejściowe problemy, tłumacząc brakiem rodzeństwa, brakiem możliwości porównania z innymi dziećmi, wczesnym wiekiem dziecka. Dlatego też, bardzo ważne jest, aby rodzice dzieci zagrożonych niepowodzeniem w czytaniu i pisaniu mieli oparcie w nauczycielach, terapeutach, pracownikach poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Warto podkreślić, iż dzieci z dysleksją często charakteryzuje wysoki poziom inteligencji, a co za tym idzie potrafią się one doskonale maskować swoje braki, a tym samym odkrywa się ją bardzo późno.
Świadomość społeczna dotycząca trudności w uczeniu się podnosi się i związana jest ona niewątpliwie ze zmianą podejścia praktyków zajmujących się diagnozą.
W przypadku rozpoznania, dostrzeżenia ryzyka dysleksji lub dysleksji rozwojowej kluczowym elementem jest terapia pedagogiczna.
Istotna jest przede wszystkim trafna diagnoza, która umożliwia dziecku odpowiednią opiekę terapeutyczną. Wczesna diagnoza zapewni dziecku komfort, pomoc i uruchomi proces właściwej specjalistycznej pomocy dla dziecka.
Opracowała: Sylwia Matuszewska-Trojan
Bibliografia
- A. Tanajewska, R. Naprawa, D. Kołodziejska (2014) „Diagnoza rozwoju dziecka przedszkolnego przed rozpoczęciem nauki w szkole. Program diagnozy i obserwacji dzieci przedszkolnych.”.
- K. Słupek (2023) „Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”.
- I. Pietras (2023) „Trudności w czytaniu i pisaniu – rozważania teoretyczne i praktyczne”.
- M. Bogdanowicz (2004) „Ryzyko dysleksji problem i diagnozowanie”.
- E. Górniewicz (2017) „Diagnozowanie trudności w czytaniu i pisaniu”.