Istnieje szereg objawów, sygnałów, które zapowiadają, iż dziecko może znaleźć się w grupie dzieci zagrożonych dysleksją. Identyfikację taką mogą przeprowadzić logopedzi, nauczyciele oraz rodzice. Ważnym etapem jest etap przedszkolny, gdzie dziecko podane jest całorocznej obserwacji przeprowadzanej przez nauczyciela, jednak już w okresie niemowlęcym mogą wystąpić pewne symptomy dostrzegalne dla rodziców.
Według dostępnej literatury dzieckiem ryzyka dysleksji jest każde dziecko pochodzące z nieprawidłowo przebiegającej ciąży oraz skomplikowanego porodu, urodzone przedwcześnie, z martwicy, z niską masą urodzeniową, w złym stanie fizycznym. Występowanie trudności takich, jak dysleksja rozwojowa, opóźnienie rozwoju mowy, oburęczność i leworęczność w rodzinie zwiększa również wystąpienie wyżej wymienionych trudności u dziecka.
M.Bogdanowicz (1994,s.32-38) opracowała symptomy „ryzyka dysleksji”, które zostały przedstawione poniżej.
- Wiek niemowlęcy (0-pierwszy rok życia)
- Motoryka duża – opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy.
- Dzieci nie raczkują lub mało raczkują, gorzej utrzymują równowagę w postaci siedzącej i stojącej;
- Przejawiają minimalne dysfunkcje neurologiczne, jak np. obniżony tonus mięśniowy, utrzymujące się pierwotne odruchy wrodzone, które powinny zniknąć do końca pierwszego roku życia.
- Motoryka duża – opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy.
- Wiek poniemowlęcy (2-3lata)
- Motoryka duża – opóźniony rozwój ruchowy – dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu, później zaczynają chodzić, biegać.
- Motoryka mała – opóźniony rozwój motoryki rąk – dzieci mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze, mało sprawne w zabawach manipulacyjnych.
- Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo-ruchowa – opóźnienie rozwoju grafomotorycznego – dzieci nie próbują same rysować, nie naśladują rysowania linii, w wieku 2 lat i 6 miesięcy nie potrafią narysować kierunku poziomego i pionowego, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła.
- Funkcje językowe – opóźnienie rozwoju mowy – późno wypowiadane pierwsze słowa, 2 lata – zdania proste, 3-lata zdania złożone.
- Wiek przedszkolny 3-5 lata
- Motoryka duża – niska sprawność ruchowa, dziecko słabo biega, ma kłopot z utrzymaniem równowagi, niezaradne.
- Motoryka mała – słaba sprawność rąk, trudności samoobsługowe, trudności w zabawach manipulacyjnych.
- Koordynacja wzrokowo-ruchowa – dziecko z trudnością buduje z klocków, wykazuje niechęć do rysowania, nieprawidłowy chwyt i nacisk narzędzia pisarskiego, brak umiejętności rysowania koła – 3 lata, kwadratu i krzyża – 4 lata, trójkąta i kwadratu – 5 lat.
- Funkcje wzrokowe – nieporadność w rysowaniu – prymitywna forma, trudności w składaniu obrazków, puzzli, mozaiki.
- Funkcje językowe – opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja głosek, trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem nazw, piosenek, wierszyków, w rozpoznaniu rymów, wypowiadaniem niezbyt złożonych wyrazów, budowaniem dłuższych wypowiedzi.
- Lateralizacja – brak preferencji jednej ręki.
- Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – pod koniec okresu nie umiejętności wskazania strony prawej i lewej.
- Klasa 0 (6-7lat)
Objawy jak wyżej oraz:
- Motoryka duża – obniżona sprawność ruchowa, dziecko słabo biega, ma trudności z wykonaniem ćwiczeń równoważnych – chodzenie po linie, stanie na jednej nodze, trudności z uczeniem się jazdy łyżwach, nartach, hulajnodze.
- Motoryka mała – trudności w czynnościach samoobsługowych związane z ruchami precyzyjnymi, trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych podczas rysowania i pisania.
- Koordynacja wzrokowo-ruchowa – trudności z rzucaniem i chwytaniem piłki, nieprawidłowy chwyt, trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem figur geometrycznych.
- Funkcje językowe – wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów, błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne, trudności z używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne np. nad – pod; trudności z różnicowaniem podobnych głosek np. z-s, b-p, k-g w porównywalnych słowach; mylenie nazw zbliżonych fonetycznie, trudności z wydzielaniem sylab i głosek ze słów; trudności z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, poleceń, nazw; trudności z opanowaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje np. dni tygodnia, pory roku.
- Funkcje wzrokowe – trudności z wyróżnieniem elementów z całości, z rozróżnieniem kształtów podobnych np. figur, liter.
- Lateralizacja – dziecko oburęczne.
- Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – trudności z określeniem części ciała, gdy zostają określone terminami prawy-lewy oraz kłopot z określeniem kierunku.
- Orientacja w czasie – trudność z określeniem pory dnia, pory roku.
- Czytanie – nasilone trudności z czytaniem – dziecko czyta wolno, przekręca wyrazy, głównie głoskuje, nie rozumie przeczytanego zdania.
- Pierwsze próby pisania – często pisze litery i cyfry zwierciadlanie, odwzorowuje wyrazy zapisując je od strony prawej do lewej.
Sylwia Matuszewska-Trojan
Bibliografia:
M. Bogdanowicz (2004) „Ryzyko dysleksji problem i diagnozowanie”