Umiejętność czytania i pisania jest jednym z podstawowych narzędzi umożliwiających człowiekowi poznawanie otaczającego go świata. Pozwala na zdobywanie informacji, wiedzy, nabywanie nowych umiejętności, poszerzanie zainteresowań. Wszelkie działania podejmowane przez nauczycieli wobec dzieci już w wieku przedszkolnym mają na celu przygotować je do opanowania w późniejszym okresie umiejętności czytania oraz pisania. Do takich działań dydaktyczno-wychowawczych należą między innymi zabawy oparte na poszukiwaniu podobnych kształtów, różnic, podobieństw. Skoncentrowane są również na rozwijaniu zdolności naśladowania ruchów, wykonywaniu ruchów sekwencyjnych i precyzyjnych, koordynacji wzrokowo-ruchowej, percepcji wzrokowej oraz sprawności manualnej.
Ludzie od zawsze szukają odpowiedzi, co tak naprawdę utrudnia człowiekowi nabycie tej umiejętności czytania i pisania. Zjawisko to zostało zaobserwowane odkąd się pojawiła diada: nauczyciel-uczeń.
Czynniki odpowiedzialne za powstanie tych trudności mogą być zarówno wewnętrzne wynikające między innymi z funkcjonowaniem mózgu, jak i zewnętrzne, gdzie główną rolę odgrywa środowisko.
Dysleksja rozwojowa dotyczy trudności w czytaniu i pisaniu, mimo iż dziecko nie posiada innych zaburzeń, a jego poziom inteligencji jest na odpowiednim poziomie i nie wynika z nieprawidłowego wychowania, braku motywacji, czy złych warunków edukacyjnych. Osoby, które dotyka dysleksja rozwojowa mogą mieć również zaburzenia koncentracji, zaburzenia w mówieniu i zapamiętywaniu, zaburzenia czytania.
Dysleksja jest jedną z najbardziej uznanych przyczyn zaburzenia czytania, jednak nie wszystkie zaburzenia czytania są związane z dysleksją.
Odmiany dysleksji:
- dysleksja – terminem stosowanym także w węższym znaczeniu, do specyficznych trudności w czytaniu;
- dysortografia – specyficzne trudności w pisaniu, przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w tym ortograficznych, mimo znajomości zasad poprawnej pisowni;
- dysgrafia – zniekształcenia strony graficznej pisma – brzydkie, niekaligraficzne pismo;
- dyskalkulia – specyficzne trudności w rozwiązywaniu najprostszych nawet zadań matematycznych, np. trudności w dodawaniu czy mnożeniu;
Osoby, u których stwierdzono trudności w czytaniu i pisaniu zmagają się z różnymi jej typami np. dysleksja z dysortografią, dysleksja z dyskalkulią. Częstym połączeniem jest występowanie dysleksji z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi i zostało ono najlepiej udokumentowane w literaturze naukowej.
W nabywaniu umiejętności czytania i pisania bardzo ważnym etapem jest etap przedszkolny. Przez cały okres odbytu dziecka w przedszkolu dziecko jest monitorowane. Nauczyciel poddaje je wnikliwej obserwacji i analizuje poszczególne etapy rozwoju. Istotne jest, aby na rok przed rozpoczęciem nauki w szkole dziecko zostało objęte taką obserwacją. Taką diagnozę rozwoju dziecka przeprowadza wychowawca przedszkolny. Ma ona na celu określenie poziomu rozwoju poszczególnych funkcji, w tym także umiejętności mających wpływ na nabycie umiejętności czytania i pisania. W tym okresie, po rozpoznaniu braków determinujących rozwój umiejętności czytania i pisania można podjąć działania usprawniające, wyrównujące braki, a tym samym zapobiec ewentualnym trudnościom mogących wystąpić w późniejszym okresie.
Bardzo często rodzice dzieci w wieku przedszkolnym bagatelizują problem, nie zauważają nawet tych jednoznacznych objawów do niepokoju. Często interpretują to jako przejściowe problemy, tłumacząc brakiem rodzeństwa, brakiem możliwości porównania z innymi dziećmi, wczesnym wiekiem dziecka. Dlatego też, bardzo ważne jest, aby rodzice dzieci zagrożonych niepowodzeniem w czytaniu i pisaniu mieli oparcie w nauczycielach, terapeutach, pracownikach poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Warto podkreślić, iż dzieci z dysleksją często charakteryzuje wysoki poziom inteligencji, a co za tym idzie potrafią się one doskonale maskować swoje braki, a tym samym odkrywa się ją bardzo późno.
Świadomość społeczna dotycząca trudności w uczeniu się podnosi się i związana jest ona niewątpliwie ze zmianą podejścia praktyków zajmujących się diagnozą.
W przypadku rozpoznania, dostrzeżenia ryzyka dysleksji lub dysleksji rozwojowej kluczowym elementem jest terapia pedagogiczna.
Istotna jest przede wszystkim trafna diagnoza, która umożliwia dziecku odpowiednią opiekę terapeutyczną. Wczesna diagnoza zapewni dziecku komfort, pomoc i uruchomi proces właściwej specjalistycznej pomocy dla dziecka.
Opracowała: Sylwia Matuszewska-Trojan
Bibliografia
- A. Tanajewska, R. Naprawa, D. Kołodziejska (2014) „Diagnoza rozwoju dziecka przedszkolnego przed rozpoczęciem nauki w szkole. Program diagnozy i obserwacji dzieci przedszkolnych.”.
- K. Słupek (2023) „Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”.
- I. Pietras (2023) „Trudności w czytaniu i pisaniu – rozważania teoretyczne i praktyczne”.
- M. Bogdanowicz (2004) „Ryzyko dysleksji problem i diagnozowanie”.
- E. Górniewicz (2017) „Diagnozowanie trudności w czytaniu i pisaniu”.